In explosiegevaarlijke gebieden mag alleen explosieveilig, gecertificeerd materieel gebruikt worden. Andere ontstekingsbronnen zijn in gezoneerde gebieden niet toegestaan. Voorbeelden zijn open vuur, boren, slijpen en lassen. In de praktijk geeft dit bij onderhoudswerk soms problemen. Om die reden werd in de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) 7910 tot de voorlaatste versie (2012) aandacht besteed aan werkzaamheden in een gezoneerd gebied. In de vorige uitgaven zijn deze werkzaamheden verschillend geformuleerd. Het komt erop neer dat het risico op gasemissie geminimaliseerd moet worden en het continu meten van de gasconcentratie verplicht is.
Dat zo’n NPR soms selectief gelezen kan worden, blijkt in de praktijk. In de NPR 7910-1 stond tot de voorlaatste versie met betrekking tot de gasmeting: “Het gebied waar werkzaamheden worden uitgevoerd is veilig als de gasconcentratie lager is dan 10 % van de LEL.”
In de praktijk wordt dit vaak vertaald naar: “Als we met een gasmeter lopen die bij 10% LEL alarmeert, kunnen we onze gang gaan.”
Niet verwonderlijk dat er in de loop der tijd op sommige locaties enige wildgroei is ontstaan.
De formulering in het Arbobesluit (ATEX 153) gaf voorheen ook enige ruimte met de formulering onder artikel 3.5e: Voor zover het explosieveiligheidsdocument op basis van de beoordeling, bedoeld in artikel 3.5c, eerste lid, geen andere eisen stelt, worden in de gevarenzones apparaten en beveiligingssystemen gebruikt overeenkomstig de apparatencategorie, bedoeld in artikel 1, eerste lid, van het Warenwetbesluit explosieveilig materieel 2016 en toegepast volgens de navolgende principes:
1° .gevarenzone 0 of 20: categorie 1-apparatuur;
2°. gevarenzone 1 of 21: categorie 1- of categorie 2-apparatuur;
3°. gevarenzone 2 of 22: categorie 1-, categorie 2- of categorie 3-apparatuur.
In artikel 3.5c eerste lid wordt verwezen naar de zone indeling en RIE met betrekking tot explosieve atmosferen. Hier wordt dus ruimte gelaten om in het Explosieveiligheidsdocument(EVD) voor bepaalde situaties een ander verband te leggen tussen zonering en te gebruiken materieel dan in de richtlijn gedaan wordt. En dus om in sommige situaties (bijvoorbeeld bij gebruik van een gasmeter) het gebruik van niet gecertificeerd materieel toe te staan.
Per 31 jan 2020 is dit artikel door middel van een wijzigingsbesluit gewijzigd in: Voor zover het explosieveiligheidsdocument op basis van de beoordeling, bedoeld in artikel 3.5c, eerste lid, geen aanvullende eisen stelt, worden in de gevarenzones apparaten en beveiligingssystemen gebruikt overeenkomstig de apparatencategorie, bedoeld in artikel 1, eerste lid, van het Warenwetbesluit explosieveilig materieel 2016 en toegepast volgens de navolgende principes:
1°. gevarenzone 0 of 20: categorie 1-apparatuur;
2°. gevarenzone 1 of 21: categorie 1- of categorie 2-apparatuur;
3°. gevarenzone 2 of 22: categorie 1-, categorie 2- of categorie 3-apparatuur.
Hiermee is de mogelijkheid om niet goedgekeurd materieel toe te passen afgesneden. Het gevolg is enige paniek bij de installatie eigenaren, want nu lijkt er helemaal geen mogelijkheid meer om niet gecertificeerde apparatuur te gebruiken in gezoneerd gebied. Bijzonder onpraktisch voor onderhoud. Hierdoor ontstond de behoefte aan een NTA. Wat mag er nu nog wel?
De NPR 7910 uitgave 2020 geeft geen uitsluitsel, het hoofdstuk “werkzaamheden in gezoneerd gebied” is geschrapt. Er wordt verwezen naar een nieuwe, nog te verschijnen, NTA (technische afspraak) NTA 7914.
De nieuwe NTA (7914) wordt binnenkort verwacht. De nieuwe NTA is enige tijd voor iedereen online beschikbaar geweest voor commentaar. Online zijn er inmiddels diverse commentaren geweest. Van enkele milde opmerkingen tot zware kritiek. Wij denken in grote lijnen dat het wel wat duidelijkheid geeft, in ieder geval een benadering:
- Principe: Gebruik ATEX materieel, alleen als dat niet mogelijk is;
- Hef de zone tijdelijk op of pas deze aan qua omvang en klasse (hooguit zone 2
- Er mag alleen niet-ATEX apparatuur toegepast worden die beoordeeld is als niet gevaarlijk
De nieuwe NTA laat dus geen ruimte voor het gebruik van apparatuur of werkzaamheden die tijdens normaal bedrijf een ontstekingsbron vormen. Heet werk in gezoneerd gebied is dan niet meer mogelijk. Ook niet met een gasmeting. De hele gasmeting, zoals die in voorgaande NPR 7910 (2008 en 2012) werden genoemd, komt niet meer voor. Ook in de installatienorm NEN-EN-IEC 60079-14:2014 wordt naar gasmeting voor en tijdens het werk verwezen. Zo’n gasconcentratie meting voegt juist in explosiegevaarlijke gebieden het nodige toe aan de veiligheid.
Dat alleen gasmeting niet voldoende is, is wel duidelijk. Maar waarom de benadering uit de vorige richtlijnen en de installatienorm rigoureus overboord zijn gekieperd, is vooralsnog niet helder. Het lijkt mij ook niet praktisch, en bij de meeste bedrijven is het staande praktijk, dat een zone enkel betreden mag worden met een gasconcentratiemeting. Voor meer informatie over de nieuwe NTA kun je vrijblijvend contact met ons opnemen. Lees ook onze andere blogs.
Pieter Bolder
Bömer Engineering Services
Bömer Engineering Services helpt industriële organisaties beter en veiliger te presteren. Met ons team van specialisten kunnen wij ideeën, concepten en uitgangspunten voor de engineering van installaties en machines vertalen naar precieze specificaties en concrete ontwerpen.
