Hoe betrouwbaar is je beveiliging? Zo kom je aan de juiste informatie!

Functionele veiligheid gaat over het waarborgen van veiligheid in systemen en een veilige werkomgeving. Het gaat erom dat de risico’s op schade, letsel of dodelijke ongevallen als gevolg van fouten in het systeem geminimaliseerd worden. Om de risico’s te beperken tot een acceptabel niveau kan er gebruik gemaakt worden van instrumentele beveiligingen, ook wel Safety Instrumented Functions (SIF) genoemd. We vertellen je meer over de werking van een SIF,  het inschatten van risico’s en het belang van faaldata.  

Onderzoek de veiligheid en risico’s

 Functionele veiligheid begint bij het in kaart brengen van welke risico’s er zijn. In dit proces ga je gestructureerd (met een multidisciplinair team) na wat er allemaal mis kan gaan (HazOp, Hazard and Operability study). Je bedenkt scenario’s hoe iets mis kan gaan, wat de kans is dat het risico zich voordoet en je schat in wat de gevolgen zijn. Dit kan letselschade of een dodelijk ongeval zijn, maar ook milieu- of economische schade. Daarna bepaal je welke risico’s je wel en niet acceptabel vindt. Je voert dit onderzoek uit zonder gebruik te maken van beveiliging. Als er scenario’s zijn met een onacceptabele uitkomst, dan ga je bedenken hoe je (de afloop van) dat scenario kunt voorkomen.

Instrumentele beveiliging (SIF)

Als je weet welke scenario’s je wilt voorkomen, kun je een beveiligingssysteem inzetten om tot een acceptabel risiconiveau te komen. We noemen dit ook wel instrumentele beveiliging, ofwel: Safety Instrumented Function (SIF). Dit is beveiliging dat specifiek is ontworpen voor een proces. Hoe je iets beveiligt, is een keuze. Stel, je hebt een leiding met een chemische stof die onder hoge druk kan scheuren. Je kun er dan bijvoorbeeld voor kiezen om de leiding zwaarder uit te voeren, zodat de leiding de druk kan hebben. Als dat niet kan, dan kun je kiezen voor mechanische veiligheid of een SIF. Mechanische veiligheid is bijvoorbeeld het plaatsen van een overdrukventiel waardoor de chemische stof naar een veilige plek wordt afgeblazen. Een SIF is een (automatisch) veiligheidssysteem dat meet, regelt en ingrijpt als het fout gaat. Dit systeem meet bijvoorbeeld de druk van de leiding en schakelt de pomp af als de druk oploopt. Met deze systemen minimaliseer je het risico naar het door jou bepaalde risiconiveau. Dit betekent dat het scenario (risico) alleen nog kan voorkomen als het beveiligingssysteem faalt. Welk systeem je kiest, is onder andere afhankelijk van de kosten en mogelijkheden.

Hoe betrouwbaar is je beveiligingssysteem?

De betrouwbaarheid (faalfrequentie) van je beveiligingssysteem bepaalt hoe vaak het niet-acceptabele scenario kan voorkomen. De betrouwbaarheid van het systeem moet dus zo ontworpen zijn dat je binnen de marges blijft van wat je acceptabel vindt. Het verschil tussen de frequentie van het faalscenario en hoe vaak je dat accepteert, legt de eis vast voor de betrouwbaarheid van de SIF. Stel, je hebt een proces waarvan de schatting is dat het eens in de 10 jaar zo fout gaat dat iemand invalide wordt of zelfs overlijdt. Als het bedrijf vindt dat zoiets hooguit eens in de 100 jaar mag gebeuren, dan moet er een beveiliging bedacht worden waarbij het proces hooguit eens in de 100 jaar fout gaat. Je beveiligingssysteem moet dus zo ontworpen worden dat je binnen de marges blijft van wat je acceptabel vindt.

Faaldata: dit zijn betrouwbare bronnen

Om de betrouwbaarheid van je beveiligingssysteem te bepalen, heb je faaldata nodig. Hoe vaak faalt het beveiligingssysteem? Faaldata van apparatuur kun je enerzijds bij de leverancier ophalen of je kunt het zelf bijhouden. Faaldata van leveranciers wordt vaak vastgesteld met een FMEA (Failure Mode and Effects Analysis) en is berekend uit de faaldata van de componenten waaruit het apparaat is gebouwd. Onze voorkeur gaat echter uit naar faaldata uit praktijkervaring. Deze getallen zijn namelijk het meest betrouwbaar voor jouw specifieke gebruikssituatie. Je moet dan zelf de faaldata van soortgelijke apparatuur bijhouden, zodat je kunt uitrekenen hoe vaak de SIF faalt. Er zijn alleen niet veel bedrijven die dat doen of ze zijn niet groot genoeg om statistisch betrouwbare uitspraken te doen. Gelukkig zijn er wel grote bedrijven die faaldata bijhouden en beschikbaar maken. Je vindt deze faaldata onder andere bij Exida en SILSafe Data. Let wel op dat de getallen kunnen verschillen wanneer beveiligingssystemen bijvoorbeeld offshore, op het land of binnen worden gebruikt. Zoek daarom getallen die op jouw situatie van toepassing zijn.

Veilig met faaldata

Als je met functionele veiligheid bezig bent, is het dus belangrijk om de faaldata van je apparatuur te weten. Op basis van deze data weet je namelijk hoe veilig de instrumentele beveiliging is en of het Safety Integrity Level (SIL) voldoende is voor het risico dat jij accepteert.

Wil je meer weten over functionele veiligheid en faaldata? Bӧmer helpt je graag bij het veilig maken van jouw fabriek. Neem vrijblijvend contact op of lees ook eens hoe we één van onze klanten hielpen met veiligheidsvraagstukken.